معرفی ساز کلارینت - وبلاگ مرکزی

به گزارش وبلاگ مرکزی، کلارینت (Clarinets) یک ساز بادی قمیش دار و دارای یک لوله استوانه ای و یک سر شیپوری است. کلارینت در انواع مختلفی با ابعاد مختلف ساخته می شود که انواع رایج آن عبارتند از: کلارینت سی بمل، می بمل، لا، باس، آلتو و ...

وبلاگ مرکزی | سرویس فرهنگ و هنر - ساز هایی که با دمیدن در آن ها صدا تولید می کنند را ساز های بادی می گویند. بسته به نحوه قرار دریافت در دهان و نحوه دمیدن آن ها را به دسته های مختلفی از نظر زبانه دار یا بی زبانه، با قمیش یا بدون قمیش و ... تقسیم می کنند. یکی از ساز های بادی زبانه دار یک قمیش کلارینت است که در ادامه با آن آشنا می شویم.

تاریخچه کلارینت

ریشه کلمه کلارینت را می توان در بین نام های ترومپت های دوره رنسانس و باروک جستجو کرد. بعضی هم معتقدند که کلمه کلارینت همراه کلمه فرانسوی کلارینته به زبان انگلیسی راه پیدا کرده است.

اختراع کلارینت را به یوهان کریستوف دنر در آلمان نسبت داده اند. وی در سال 1700 با اضافه کردن یک قطعه به ساز شالوماو، کلارینت را ابداع کرد و پس از آن کلید ها و صفحه هایی به این ساز اضافه شد تا به بهبود این ساز در صدا و نواختن کمک کند.

اجزای ساز کلارینت

کلارینت یک ساز بادی قمیش دار است و کلارینت یک قمیش دارای یک مجرا و یک سوراخ استوانه ای است. روی سطح کلارینت کلید های زیادی تعبیه شده است و همین امر کمی نواختن این ساز را سخت می کند. انتهای کلارینت حالت شیپوری دارد. بالای ساز تکیه گاهی مانند منقار از جنس چوب، کایوچو یا پلاستیک قرار می گیرد که دارای یک سر صاف و یک سر منحنی است. در قسمت صاف این ساز تیغه ای بر آن تکیه کرده که در واقع همان زبانه است. به این مجموع دهانی می گویند و این قسمت هنگام نواختن در دهان و مابین دندان ها قرار می گیرد.

کلارینت های حرفه ای را از چوب های سیاه آفریقایی یا چوب آبنوس و اخیرا هم از فلز می سازند.

دیگر ویژگی های کلارینت

• کلارینت جزو ساز های انتقالی است.
• سازی انعطاف پذیر است و با آن هم می توان یک قطعه کلاسیک را نواخت و هم در گروه های نظامی، کنسرت ها و ... کاربرد دارد.
• در بین ساز های بادی کلارینت بیشترین وسعت صوتی را دارد (دارای وسعت صوتی چهار اکتاو است).
• کلید نت نویسی ساز کلارینت کلید سل است.

بیشتر بدانید: نت موسیقی چیست؟

صدای ساز کلارینت

صدای خاص حاصل از کلارینت بر عهده مجرای استوانه ای است که بین سه بازه صدایی با نام های شالوماو، کلاریون و آلتیسیمو تغییر می کند. همچنین نوازنده و قمیش ساز هم در کیفیت صدای ساز ناثیر به سزایی دارند.

کلارینت و موسیقی کلاسیک

در کنسرت ها و موسیقی کلاسیک،کلارینت یک ساز اصلی گروه است. در ابتدا معمولا از دو نوازنده برای کلارینت در گروه استفاده می کردند. در دهه های آخر قرن 19 با استفاده از سه نوازنده برای این ساز گروه را بزرگتر کردند و در قرن 20 آهنگسازانی مانند ایگور استراوینسکی، ریشارد اشتراوس، گوستاو مالر و الیویه مسیان نوازندگان کلارینت را با به کارگیری کلارینت های مختلف در کارهایشان به نه نفر نیز رساندند.

کلارینت و موسیقی جاز

کلارینت در موسیقی جاز به عنوان یک ساز مرکزی بوده است که در سال 1910 توسط نیوارلئان آغاز شد. سیدنی بشی، آلفونسه پیکو، لری شیلدز، جیمی نوونه و جانی دادز، نوازندگان آمریکایی این ساز در موسیقی جاز بودند. از سال 1920 تا 1970 دوک الینگتون به صورت حرفه ای از ساز کلارینت به عنوان ساز اصلی در کار های خود استفاده می کرد.

نوازندگان مشهور کلارینت

نوازندگان کلارینت جاز اهل ایالات متحده آمریکا

• وودی آلن
• سیدنی بشی
• پاکیتو د. ریوه را
• اریک دالفی
• جیمی دورسی
• آرتی شاو
• بنی کارتر
• جان کولترین
• آلن گرینسپن
• بنی گودمن
• الیور نلسون
• وودی هرمن
• وندل هریسون
• لستر یانگ
• رابرت درزنین
• جو والش

نوازندگان کلارینت جاز اهل ایتالیا

• پوپی آواتی
• جانلوئیجی ترووسی

انواع کلارینت

این ساز از ابتدا تا الان در ابعاد مختلف با ویژگی های مختلف ساخته شده است. بعضی از انواع آن منسوخ شدند، ولی بعضی دیگر توسعه پیدا کردند و پایدار ماندند. انواع آن عبارتند از:

کلارینت (سی بمل)، باس کلارینت، A. (لا) کلارینت، (می بمل) کلارینت، کنتر باس کلارینت، کنترا آلتو کلارینت و آلتو کلارینت، کلارینت پیکولو (یا کلارینت اکتاو یا کلارینت B. بمل سوپرانینو).

کلارینت سی بمل

نام دیگر این نوع ساز سوپرانو کلارینت است و رایج ترین نوع کلارینت است که برای تمام سبک ها و گروه ها قابل استفاده است. ولی با این وجود بازهم بعضی از نوازندگان جاز مثل لوییس نلسون دلیسله و آلکاید نونز کلارینت سوپرانوی دو را ترجیح می دادند. صدای این ساز یک دوم بزرگ بم تر از نت نوشته شده است. (وقتی صحبت از کلارینت و ویژگی های آن می شود منظور کلارینت سی بمل است)

باس کلارینت

دومین ساز پرکاربرد و محبوب این خانواده کلارینت باس است که از این نوع هم در بیشتر سبک ها می توان استفاده کرد. دارای انگشت گذاری یکسان، ولی صدایی بم تر است. این ساز همان طور که در تصویر زیر می بینید کمی ظاهر متفاوت تری دارد.

کلارینت لا

یا سوپرانو لا کمی بزرگتر از کلارینت سی بمل است. رنگ صدای آن کمی با سی بمل تفاوت دارد و در بعضی از موسیقی های کلاسیک جایگزینی برای کلارینت (سی بمل) می شود. به فاصلهٔ یک سوم کوچک بم تر از نت نوشته شده صدا می دهد.

کلارینت می بمل (کلارینت کوچک)

کوچکترین ساز این خانواده، کلارینت می بمل است. در بعضی از ارکستر ها و گروه ها دیده می شود و یک فاصلهٔ سوم کوچک زیرتر از نت نوشته شده صدا می دهد.

کنتر باس کلارینت

صدای این ساز یک اکتاو پایین تر از باس کلارینت است ودر بعضی از ارکستر ها و بند ها استفاده می شود. باس کلارینت دارای صدایی گرم و غنی نسبت به دیگر کلارینت ها است.

آلتو کلارینت

این ساز را به ندرت در بند ها ممکن است ببینید.

کنترا آلتو کلارینت

کنترا آلتو یک اکتاو پایین تر از کلارینت آلتو است.

کلارینت پیکولو (Piccolo)

بسیار نادر و کم کاربرد است. همچنین به عنوان کلارینت اکتاو یا کلارینت B. بمل سوپرانینو (sopranino) نیز شناخته شده و یک اکتاو بالاتر از کلارینت سی بمل صدا می دهد.

• در تصویر زیر از راست به چپ کلارینت کنترباس، کلارینت باس، کلارینت آلتو، کلارینت سی بمل و کلارینت می بمل را می توانید مشاهده کنید.

کلارینت در ایران

به نوعی از کلارینت که با آن می توان فاصله های موسیقی شرقی را اجرا کرد قره نی می گویند. قره نی از دو واژه قره و نی تشکیل شده است که قره واژه ای ترکی به معنی سیاه و واژه نی هم معنای فارسی نی را می دهد. پس قره نی یعنی نی سیاه.

نوازندگان مطرح کلارینت در ایران

• قلى خان یاور
• حسین على وزیرى تبار
• سلیم فرزان
• ولى الله البرز
• رضا گلشن راد
• عباس تهرانی
• رضا یاورى
• رحمت افشار
• ایمان جعفری پویان
• غلامحسین غریب
• محمد شیرخدایی
• اکبر محمدی (موسیقی دان)
• مهدی مفتاح
• حسن یوسف زمانی

در پایان قطعه ای بسیار زیبا و دلنشین که با ساز کلارینت نواخته می شود را با هم ببینیم و بشنویم.